Charakterystyka małżeńskiej wspólności ustawowej.

W polskim systemie prawnym wspólność ustawowa małżeńska stanowi jedną z kluczowych instytucji prawa rodzinnego i majątkowego. Jej szczególna konstrukcja prawna opiera się na zasadzie wspólności bezudziałowej, co odróżnia ją od innych form współwłasności przewidzianych w Kodeksie cywilnym. W artykule przyjrzymy się głównym cechom i konsekwencjom wynikającym z instytucji majątkowej wspólności ustawowej, zwracając uwagę na praktyczne aspekty dla małżonków i ich relacji majątkowych. Mało kto zastanawia się nad tymi kwestiami jeśli w małżeństwie układa się pomyślnie. Jeśli jednak strony rozważają rozeód lub istnieją inne problemy małżeńskie, dopiero wówczas zastanawiają się nad tym jak wprowadzić rozdzielność majątkową i podzielić majątek.

Czym jest majątkowa wspólność ustawowa w małżeństwie?

Wspólność ustawowa to reżim majątkowy, który powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa, o ile małżonkowie nie zdecydują się na inny reżim majątkowy (np. rozdzielność majątkową lub rozdzielność z wyrównaniem dorobków). Zgodnie z art. 31 §1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, wspólność ustawowa obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeństwa przez oboje małżonków lub przez jednego z nich.

Bezudziałowy charakter wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej

Podstawową cechą wspólności ustawowej jest jej bezudziałowy charakter. Oznacza to, że udziały małżonków w majątku wspólnym nie są określone liczbowo ani procentowo. Przedmioty wchodzące w skład majątku wspólnego należą do obojga małżonków wspólnie, w całości, bez możliwości wskazania, jaka część należy do konkretnego z nich. W praktyce oznacza to, że żaden z małżonków nie może samodzielnie dysponować całością ani częścią majątku wspólnego bez zgody drugiego małżonka.

Przykład praktyczny:

Jeśli w czasie trwania małżeństwa został zakupiony samochód za środki pochodzące z wynagrodzenia jednego z małżonków, to pojazd ten automatycznie wchodzi w skład majątku wspólnego. W sytuacji rozwodu wartość samochodu będzie uwzględniona przy podziale majątku, niezależnie od tego, kto zapłacił cenę.

Zakres wspólności ustawowej

Do majątku wspólnego zaliczają się przede wszystkim:

• wynagrodzenie za pracę oraz dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,
• dochody z majątku wspólnego oraz z majątku osobistego małżonków (np. czynsze z wynajmu nieruchomości wspólnych i należących do majątku odrębnego),
• środki zgromadzone na rachunkach otwartych lub pracowniczych funduszy emerytalnych każdego z małżonków.

Wyłączenia z majątku wspólnego

Nie wszystkie przedmioty nabyte w trakcie trwania małżeństwa wchodzą w skład wspólności ustawowej. Do majątku wspólnego nie wchodzą:

• przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem małżeństwa lub za środki posiadane przed ślubem,
• majątek nabytego drogą dziedziczenia, zapisu lub darowizny, chyba że spadkodawca lub darczyńca postanowi inaczej i wskazał oboje małżonków jako beneficjentów,
• przedmioty służące wyłącznie zaspokajaniu osobistych potrzeb jednego z małżonków (np. odzież, zegarek, wędki, chociaż to również zależy od konkretnego przypadku, bo jeśli np. wędki lub zegarek mają wartość istotną z punktu widzenia całego majątku można domagać się uznania ich za wspólne),
• prawa niezbywalnych, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie (np. prawo do alimentów),
• odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia.

Ustanie wspólności majątkowej

Małżeńska wspólność majątkowa ustaje z chwilą rozwodu, separacji, unieważnienia małżeństwa lub z datą ustanowienia rozdzielności majątkowej przez sąd lub małżonków przed notariuszem. Po powstaniu rozdzielności majątkowej każdy z małżonków może żądać podziału majątku wspólnego na drodze polubownej tj. w umowie lub w toku oddzielnego postępowania sądowego. W takim przypadku wartość majątku wspólnego jest zasadniczo dzielona między małżonków na równe części, o ile nie zaistnieją szczególne okoliczności uzasadniające odstępstwo od tej zasady. Stan i skład majątku ustala się na dzień powstania rozdzielności majątkowej, a wartość składników majątku na dzień podziału (umowy lub orzeczenia sądowego o podziale majątku). W toku podziału majątku strony same lub sąd ustala co która ze stron ma otrzymać lub ewentualnie w jaki sposób strony mają się wzajemnie pospłacać, aby wykonać podział majątku.

Znaczenie wspólności ustawowej małżeńskiej w praktyce

Bezudziałowy charakter wspólności ustawowej niesie ze sobą szereg zalet, takich jak uproszczenie zarządzania wspólnym majątkiem oraz zabezpieczenie interesów małżonków i ich dzieci. Jednocześnie może on prowadzić do konfliktów, szczególnie w przypadku rozwodu lub braku zgody co do zarządzania majątkiem.

Podsumowanie

Wspólność ustawowa jako instytucja prawa rodzinnego odgrywa kluczową rolę w regulacji stosunków majątkowych małżonków w Polsce. Jej bezudziałowy charakter zapewnia równe prawa obojgu małżonkom do całego majątku wspólnego. Wymaga też jednak świadomości praw i obowiązków wynikających z tej formy współwłasności. W przypadku wątpliwości lub konfliktów już na samym początku sprawy warto skonsultować się z wyspecjalizowanym prawnikiem, aby podjąć korzystne kroki w toku wprowadzania rozdzielności i podziału majątku.