Gdy sąd zwleka, a dzieci czekają
W sprawach rodzinnych każdy miesiąc ma znaczenie. Dla dziecka pozbawionego kontaktu z rodzicem, dla rodzica czekającego na rozstrzygnięcie, dla całej rodziny żyjącej w niepewności. Niestety, praktyka pokazuje, że postępowania w sądach rodzinnych potrafią trwać latami. Czy w takich sytuacjach można coś zrobić? Czy państwo odpowiada za przewlekłość postępowania? I przede wszystkim – co z dobrem dziecka, które powinno być chronione ponad wszystko?
Czas w sprawach rodzinnych ma realne znaczenie
Sprawy dotyczące dzieci – władzy rodzicielskiej, kontaktów, alimentów, miejsca zamieszkania – są szczególnie wrażliwe. Każdy miesiąc zwłoki może wpływać na relacje dziecka z rodzicem, utrwalać negatywne emocje i pogłębiać konflikty.
W orzeczeniu z 10 kwietnia 2019 r. (I NSP 13/19) Sąd Najwyższy przypomniał, że dobro dziecka to jedno z najwyższych dóbr prawnie chronionych i że państwo ma obowiązek tak zorganizować wymiar sprawiedliwości, by dzieci nie cierpiały z powodu przewlekłości postępowania.
Opieszałość biegłych nie zwalnia sądu z odpowiedzialności
Jednym z częstych powodów opóźnień w sprawach sądowych są opinie biegłych – szczególnie psychologów, pedagogów i psychiatrów, którzy badają relacje w rodzinie. Czekanie na opinię miesiącami (a czasem ponad rok) nie jest niestety rzadkością.
Jednak – jak stwierdził Sąd Najwyższy – opieszałość biegłych nie wyłącza odpowiedzialności państwa za przewlekłość postępowania. Sąd ma obowiązek nadzorować ich pracę, a jeśli opinia nie powstaje w terminie – reagować.
Sąd może m.in.:
- ponaglać biegłego,
- nałożyć grzywnę,
- odebrać sprawę i powierzyć ją innemu biegłemu lub zespołowi,
- obniżyć lub odmówić wynagrodzenia.
Brak reakcji sądu w takiej sytuacji narusza prawo strony do rozpoznania sprawy „bez nieuzasadnionej zwłoki”.
Dobro dziecka ponad procedurą
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu swojego orzeczenia zwrócił uwagę, że przewlekłość w sprawie dotyczącej dzieci to coś więcej niż problem proceduralny – to realne zagrożenie dla ich rozwoju emocjonalnego.
W omawianej sprawie dwoje rodzeństwa przez prawie trzy lata pozostawało rozdzielone. Dzieci nie znały się osobiście – wiedziały o sobie tylko z opowieści rodziców. Takie sytuacje – podkreślił Sąd Najwyższy – są niedopuszczalne. Państwo ma obowiązek zapewnić, aby postępowania, od których zależy los dzieci, były prowadzone niezwłocznie i z poszanowaniem ich dobra psychicznego.
Jak bronić swoich praw, gdy sąd zwleka?
Polskie prawo daje stronom możliwość złożenia skargi na przewlekłość postępowania.
Jeżeli sprawa trwa dłużej, niż to konieczne do jej rozpoznania, można domagać się od sądu:
- stwierdzenia, że doszło do przewlekłości,
- przyznania rekompensaty pieniężnej (od 2 000 do 20 000 zł),
- a następnie – w osobnym postępowaniu – odszkodowania za szkody wynikające z tej przewlekłości.
Co ważne, nawet jeśli przyczyną przewlekłości jest długi czas oczekiwania na biegłych, nadal odpowiedzialność ponosi Skarb Państwa, bo to sąd nadzoruje całe postępowanie.
Europejski Trybunał Praw Człowieka o prawie dziecka do kontaktu
Europejski Trybunał Praw Człowieka wielokrotnie podkreślał, że prawo dziecka do kontaktu z obojgiem rodziców i rodzeństwem jest częścią prawa do poszanowania życia rodzinnego (art. 8 EKPC). Każdy miesiąc zwłoki w postępowaniu, które dotyczy tych kontaktów, może oznaczać nieodwracalne szkody emocjonalne. Dlatego sądy mają obowiązek działać „z wyjątkową szybkością” w sprawach, w których w grę wchodzi dobro dziecka.
Co możesz zrobić jako rodzic?
Jeśli Twoja sprawa w sądzie trwa zbyt długo:
- skontaktuj się z prawnikiem, który oceni, czy istnieją podstawy do złożenia skargi na przewlekłość,
- zbieraj dowody bezczynności sądu – daty rozpraw, wnioski, ponaglenia, korespondencję,
- zgłoś wniosek o przyspieszenie rozpoznania sprawy, powołując się na dobro dziecka,
- jeśli sprawa dotyczy kontaktów z dzieckiem – można też złożyć wniosek o zabezpieczenie, by ustalić tymczasowy sposób kontaktu jeszcze przed końcem procesu.
Podsumowanie
- Państwo odpowiada za przewlekłość postępowania, nawet gdy opóźnienia wynikają z pracy biegłych lub innych uczestników postępowania.
- W sprawach dotyczących dzieci dobro dziecka musi być wartością nadrzędną.
- Sąd powinien działać niezwłocznie, a strony mają prawo żądać rekompensaty, gdy postępowanie się przeciąga.
- Czas w sprawach rodzinnych to nie formalność – to realny wpływ na życie dziecka.
Nasza kancelaria w Warszawie oferuje skuteczną pomoc w sprawach przewlekłości i ochrony dobra dziecka
Od lat prowadzimy sprawy rodzinne, w których kluczowe jest dobro dziecka i ochrona więzi rodzinnych. Pomagamy:
- w przygotowaniu skarg na przewlekłość postępowania,
- w wystąpieniach do sądu o pilne rozpoznanie sprawy,
- w reprezentowaniu rodziców w procesach o alimenty, kontakty, władzę rodzicielską i miejsce pobytu dziecka.
Wiemy, jak ważny jest czas w takich sprawach. Dlatego działamy skutecznie, empatycznie i z pełnym zrozumieniem sytuacji rodzinnej naszych klientów.
👉 Skontaktuj się z nami, jeśli Twoja sprawa w sądzie utknęła. Pomagamy przywrócić tempo postępowania i zadbać o dobro dziecka. Umów się na konsultację już dziś!
A jeśli potrzebujesz więcej odpowiedzi, koniecznie odwiedź naszą stronę Rozwód na spokojnie.
